تفاوت رجال ابن داوود با رجال علامه حلی

ابن داوود و علامه حلی، هر دو شاگرد احمد بن طاووس بوده‌اند؛ از این رو، در آثارشان مشابهت‌هایی دیده می‌شود؛ به طوری که ممکن است گفته شود یکی، از دیگری اقتباس کرده است. با وجود این، تفاوت‌های این دو کتاب از این قرار است:

1. رجال علامه نیز همانند رجال ابن داوود، به دو قسم ترتیب یافته است؛ لکن علامه اسامی کسانی را در قسم اول آورده، که به روایتشان عمل شده و ممدوح دانسته شده‌اند و در قسم دوم، کسانی را ذکر کرده که به روایتشان عمل نشده و جرح شده‌اند. برخلاف علامه، ابن داوود در قسم اول، کسانی را که کم‌ترین مدح درباره‌شان آمده، ذکر کرده است؛ گرچه به خبر آنان عمل نشده و بسیار مذمت شده باشند و در قسم دوم هم کسانی را که کم‌ترین ذمّ در موردشان آمده، ذکر کرده است؛ اگر چه اوثق ثقات بوده باشند.

2. معمولاً برخی راویان، مورد اختلاف علمای رجال قرار می‌گیرند: عده‌ای، آن‌ها را قابل اعتماد می‌دانند و عده‌ای مورد اعتماد نمی‌دانند. یکی از تفاوت‌های «رجال» ابن داوود با «رجال» علامه حلی، مربوط به این گونه راویان است. علامه، چنین افرادی را در هر دو قسم نیاورده است؛ بلکه یا جانب مدح را ترجیح داده و در قسم اول آورده و یا جانب ذم را ترجیح داده و یا متوقف شده که در این صورت، او را در قسم دوم ذکر کرده است. اما ابن داوود، این راویان را، یک بار به اعتبار مدح در قسم اول و بار دیگر به اعتبار ذمّ، در قسم دوم ذکر کرده است.

3. علامه هنگامی که مطلبی را از کتاب‌های کشی، نجاشی، شیخ و غضائری دریافت می‌کند، نام مستند را ذکر نمی‌کند؛ بلکه عین عبارت آن‌ها را می‌آورد؛ اما اگر از کتاب «غیبه» شیخ یا «رجال» ابن عقده یا «رجال» عقیقی مطلبی را می‌آورد، مستند را صراحتا بیان می‌کند. برخلاف علامه، ابن داوود بر خود لازم دانسته از هر کسی که مطلبی نقل می‌کند، نامش را بیاورد. برخلاف علامه ابن داوود بر خود لازم دانسته، نام هر کسی را که از او مطلبی نقل کرده بیاورد، مگر موردی که امر بر او مشتبه بوده و یقین به مستند نداشته که در این صورت، هیچ رمزی نیاورده است.

4. علامه تنها راویان ممدوح را در قسم اول آورده است؛ ولی ابن داوود‌ «مهملین» را هم در قسم اول ذکر کرده است.

---

* تقریبا بیشتر این متن که از کتاب آیت الله سبحانی گرفته شده است، ترجمه ی قاموس الرجال محقق شوشتری است مثلا قسمتی که با رنگ قرمز مشخص شده است ترجمه خط پنجم صفحه 37 از مقدمه قاموس الرجال نوشته محقق شوشتری است. عبارت اصلی از این قرار است: 

"و أمّا ما ينقله عن غيبة الشيخ أو عن ابن عقدة أو العقيقي في ما وجد من كتابيهما فيصرّح بالمستند"

باید به این کتاب

کلیات فی علم الرجال، آیت الله جعفر سبحانی، مؤسسه نشر اسلامی، ج 3، قم، 1419 هـ.ق، ص 114 به بعد.

مراجعه شود و بررسی شود آیا منبع مطلبی که در آن ذکر شده، آمده است یا خیر!؟

موضوعات مرتبط: حدیث
برچسب‌ها: رجال ابن داوود , رجال علامه حلی , آیت الله سبحانی , علم رجال , دکتر مهدی احمدی

دکتر مصطفوی | Dr. Mostafavi...