تفسیر آیه 22 سوره حج - فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاءِ

مَنْ كَانَ يَظُنُّ أَنْ لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاءِ ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ كَيْدُهُ مَا يَغِيظُ

آن کس که پندارد خدا هرگز او را (یعنی رسولش را) در دنیا و آخرت یاری نخواهد کرد (و اینک نصرت‌های الهی را در حق او می‌بیند) پس طنابی به سقف بندد و خود را از آن بیاویزد تا خفه شود، آن گاه بنگرد که آیا این حیله و کید او خشمش را از بین می‌برد؟

کسی که همواره گمان می کند که خدا هرگز پیامبرش را در دنیا و آخرت یاری نخواهد داد [و اکنون یاری خدا را می بیند و به این خاطر ناامید و خشمگین است] باید طنابی از سقف [خانه اش] بیاویزد، سپس خود را حلق آویز کند، پس ببیند آیا حیله و نیرنگش آنچه را سبب خشم او شده است از بین می برد؟!

هر كه مى‌پندارد كه خدا [پيامبرش‌] را در دنيا و آخرت هرگز يارى نخواهد كرد [بگو] تا طنابى به سوى سقف كشد [و خود را حلق‌آويز كند] سپس [آن را] بِبُرَد. آنگاه بنگرد كه آيا نيرنگش چيزى را كه مايه خشم او شده از ميان خواهد برد؟

كسى كه مى‌پندارد كه خدا در دنيا و آخرت ياريش نخواهد كرد، خويشتن را با ريسمانى از سقف بياويزد تا خود را خفه كند و بنگرد كه آيا اين حيله خشمش را از ميان خواهد برد.

هر کس گمان می‌کند که خدا پیامبرش را در دنیا و آخرت یاری نخواهد کرد (و از این نظر عصبانی است، هر کاری از دستش ساخته است بکند)، ریسمانی به سقف خانه خود بیاویزد، و خود را حلق آویز و نفس خود را قطع کند (و تا لبه پرتگاه مرگ پیش رود)؛ ببیند آیا این کار خشم او را فرو می‌نشاند؟!

Qarai

Whoever thinks that Allah will not help him in this world and the Hereafter, let him stretch a rope to the ceiling and hang himself, and see if his artifice would remove his rage

Shakir
Whoever thinks that Allah will not assist him in this life and the hereafter, let him stretch a rope to the ceiling, then let him cut (it) off, then let him see if his struggle will take away that at which he is enraged

Pickthall
Whoso is wont to think (through envy) that Allah will not give him (Muhammad) victory in the world and the Hereafter (and is enraged at the thought of his victory), let him stretch a rope up to the roof (of his dwelling), and let him hang himself. Then let him see whether his strategy dispelleth that whereat he rageth

Yusufali
If any think that Allah will not help him (His Messenger) in this world and the Hereafter, let him stretch out a rope to the ceiling and cut (himself) off: then let him see whether his plan will remove that which enrages (him)

معانی کلمات آیه

سبب: وسيله. راغب گويد: سبب ريسمانى كه با آن به درخت خرما بالا مى‌‏روند، سپس بهر وسيله سبب گفته‏‌اند.

نزول

«شیخ طوسى» این آیه درباره عده اى از مسلمین نازل شد که از متابعت و پیروى رسول خدا صلى الله علیه و آله به خاطر خشم مشرکین دورى جسته و ترسیده بودند و بیم داشتند که کار پیامبر به جائى نرسد.[۲]

اطیب البیان

‌اینکه‌ ‌آیه‌ شریفه‌ ‌را‌ دو نحوه‌ تفسیر كردند.

نحوه اولی‌: اینكه‌ ضمیر لن‌ ینصره‌ ‌به‌ حضرت‌ ‌رسول‌ برگردد بنا ‌بر‌ ‌اینکه‌ معنی‌ ‌اینکه‌ می‌شود كسی‌ ‌که‌ گمان‌ می‌كند ‌که‌ خداوند ‌رسول‌ ‌خود‌ ‌را‌ یاری‌ نمی‌كند ‌در‌ دنیا و آخرت‌ ‌پس‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌به‌ ریسمان‌ و طنابی‌ ببندد بطرف‌ بالا مثل‌ دار و ‌به‌ گردن‌ ‌خود‌ بیندازد ‌پس‌ نظر كند ‌که‌ آیا آنچه‌ غیظ كرده‌ ‌به‌ كید و حیله‌ ‌خود‌ برطرف‌ می‌شود. اشاره‌ ‌به‌ ‌اینکه‌ ‌که‌ ‌هر‌ چه‌ كند و حیله‌ كند و غیظ و غضب‌ كند حتّی‌ ‌از‌ غیظ ‌خود‌ ‌را‌ هلاك‌ كند جلوگیری‌ ‌از‌ نصرت‌ الهی‌ برسول‌ محترم‌ ‌خود‌ نمی‌تواند كند، و ‌بر‌ طبق‌ ‌اینکه‌ معنی‌ حدیثی‌ ‌در‌ برهان‌ ‌که‌: ‌از‌ حضرت‌ كاظم‌ ‌علیه‌ ‌السلام‌ ‌از‌ پدرش‌ حضرت‌ باقر نقل‌ كرد ‌که‌ پیغمبر روزی‌ فرمودند: ‌که‌ خداوند ‌به‌ ‌من‌ وعده‌ نصرت‌ داد ‌به‌ ملائكه‌ و ‌به‌ ‌علی‌ كسانی‌ ‌که‌ ‌با‌ امیر المؤمنین‌ عداوت‌ داشتند غیظ كردند و ‌در‌ مقام‌ حیله‌ ‌بر‌ آمدند ‌که‌ چرا اختصاص‌ ‌به‌ ‌علی‌ داده‌!‌-‌ ‌اینکه‌ ‌آیه‌ نازل‌ شد.

و امّا نحوه ثانیه‌: ‌اینکه‌ ‌که‌ ضمیر راجع‌ ‌به‌ ‌من‌ ‌باشد‌. ‌پس‌ معنی‌ ‌اینکه‌ می‌شود كسی‌ ‌که‌ گمان‌ كند ‌که‌ خداوند ‌او‌ ‌را‌ یاری‌ نمی‌كند نه‌ ‌در‌ دنیا و نه‌ ‌در‌ آخرت‌ و مأیوس‌ ‌از‌ رحمت‌ حق‌ّ ‌باشد‌ و ‌در‌ مقام‌ حیله‌ و كید ‌باشد‌ ‌که‌ ‌به‌ وسائل‌ و اسباب‌ دیگری‌ بتواند كاری‌ بكند ‌اگر‌ ‌به‌ آسمان‌ ‌هم‌ برود وسیله‌ و سببی‌ جز ‌در‌ خانه ‌خدا‌ ندارد. و ‌بر‌ طبق‌ ‌اینکه‌ معنی‌ حدیثی‌ ‌در‌ تفسیر علی‌ّ ‌بن‌ ابراهیم‌ تفسیر ‌شده‌، و لكن‌ آنچه‌ بنظر می‌رسد و اللّه‌ العالم‌ ‌اینکه‌ ‌که‌ ‌آیه‌ اشاره‌ بمشركین‌ و كفّار ‌است‌

‌که‌ ‌در‌ خلال‌ ‌اینکه‌ مدّت‌ رسالت‌ حضرت‌ چه‌ ‌در‌ مكه‌ ‌بود‌ و چه‌ هجرت‌ ‌به‌ مدینه‌ فرمود چه‌ اندازه‌ حیله‌ها و نقشه‌ها كشیدند ‌که‌ حضرت‌ ‌را‌ بقتل‌ رسانند ‌در‌ مكّه‌ و ‌در‌ جنگ‌ بدر و حنین‌ واحد و ‌غیر‌ اینها و اساس‌ اسلام‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌بین‌ ببرند خداوند روز بروز عظمت‌ اسلام‌ ‌را‌ زیادتر می‌فرمود و ‌بر‌ نصرت‌ حضرت‌ می‌افزود و غیظ ‌آنها‌ بیشتر می‌شد ‌خدا‌ می‌فرماید: ‌اگر‌ ‌از‌ غیظ ‌خود‌ ‌را‌ هلاك‌ كنید تمام‌ حیله‌های‌ ‌شما‌ ‌بر‌ ضرر و ضعف‌ ‌شما‌ افزوده‌ می‌شود ‌در‌ مقابل‌ قدرت‌ ‌خدا‌ نمی‌توانید عرض‌ اندام‌ كنید.

برگزیده تفسیر نمونه

شأن نزول:

گروهی از قبیله «بنی اسد» و «بنی غطفان» که با پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله پیمان بسته بودند گفتند: ما می‌ترسیم خدا سر انجام محمّد صلّی اللّه علیه و آله را یاری نکند و در نتیجه رابطه ما با هم پیمانهایمان از یهود قطع شود و آنها به ما مواد غذائی ندهند، آیه نازل شد و به آنها اخطار کرد و آنها را سخت مذمت نمود.

تفسیر:

رستاخیز پایان همه اختلافات! از آنجا که در آیات گذشته سخن از گروه ضعیف الایمان بود در این آیه نیز چهره دیگری از آنها را ترسیم کرده، می‌گوید:

«هر کسی گمان می‌کند که خدا پیامبرش را در دنیا و آخرت یاری نخواهد کرد و (از این نظر عصبانی است، هر کاری از دستش ساخته است بکند) ریسمانی به سقف خانه خود بیاویزد و خود را از حلق آویز، و نفس خود را قطع کند (و تا لبه پرتگاه مرگ پیش رود) ببیند آیا این کار خشم او را فرو می‌نشاند» (مَنْ کانَ یَظُنُّ أَنْ لَنْ یَنْصُرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ فَلْیَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَی السَّماءِ ثُمَّ لْیَقْطَعْ فَلْیَنْظُرْ هَلْ یُذْهِبَنَّ کَیْدُهُ ما یَغِیظُ).

این آیه به یک نکته روانی در ارتباط با افراد کم حوصله و عصبانی و ضعیف الایمان اشاره می‌کند که آنها وقتی کارشان ظاهرا به بن بست می‌رسد فورا دستپاچه می‌شوند و تصمیمهای جنون آمیز می‌گیرند.