فریدریش هایلر (Friedrich Heiler) نویسنده کتاب نیایش

شهاب‌الدین عباسی با اشاره به این‌که «فریدریش هایلر» نویسنده کتاب نیایش، یک الهیات‌دان، مورخ و پژوهشگر برجسته آلمانی است که سوابق علمی درخشان و پژوهشی فراوان دارد، اظهار کرد: وی همچنین شخصیتی فرزانه و تاثیرگذار است و در حوزه پدیدارشناسی یکی از شش پدیدارشناس جهان در نیمه نخست قرن بیستم محسوب می‌شود.

عباسی به دو ویژگی مهم نویسنده کتاب اشاره کرد و گفت: هایلر بسیار آدم دقیقی بوده و این دقت باعث شده است تا تحقیقات و مطالعات فراوانی روی کتاب انجام دهد. وی درباره موضوع پژوهش خودش یعنی نیایش، تحقیق‌های مفصلی در کتاب‌های ادیان مختلف و کارهای محققان انجام داده است.
وی با بیان این‌که هایلر به چند زبان زنده دنیا مسلط بود، ادامه داد: اصل کتاب «نیایش» با پاورقی‌های فراوان به زبان آلمانی نوشته شده است. مترجم کتاب نیز که آن را در آکسفورد به زبان انگلیسی ترجمه کرده، به دلیل افزایش حجم پاورقی‌ها با رضایت هایلر، بخشی از آن را حذف کرده است. من نیز ترجمه فارسی کتاب را از روی متن انگلیسی انجام دادم.
صاحب اثر شایسته تقدیر بخش دین بیست و ششمین جایزه کتاب فصل ادامه داد: هایلر در کتاب «نیایش» در کنار وسواس و دقت علمی، به دغدغه‌های اخلاقی و معنوی عمیق هم توجه کرده است. او به سادگی از کنار مسایل نمی‌گذرد. آن‌طور که در خاطران «آنه ماری شیمل» (شاگرد هایلر) بیان شده که او در انجام آداب و مناسک دینی حوزه نیایش بسیار فعال بوده است.
عباسی کتاب «نیایش» را تحت تاثیر حال و هوای جنگ جهانی دوم دانست و توضیح داد: با وجود مشکلات اخلاقی و معنوی در دنیا که تحت تاثیر فضای جنگ ایجاد شده بود، کتاب «نیایش» پامی‌گیرد و هایلر با تمرکزش بر مفهوم نیایش مرهمی می‌شود بر زخم‌ها و دردهای اقوام مختلف. البته این کتاب یک اثر کاملاً علمی است اما این جنبه معنوی هم در کار دیده می‌شود.
وی به بخش‌های مختلف کتاب اشاره کرد و توضیح داد: فصل نخست کتاب از نیایش‌های انسان‌های بدوی آغاز می‌شود و فصل دوم به نیایش‌ها آیینی می‌پردازد. فصل سوم، کندوکاوی در دین یونانیان و فصل چهارم شامل نیایش از نگاه فیلسوفان و اندیشه‌های فلسفی درباره نیایش است. فصل‌های بعدی کتاب نیز به نیایش‌های شخصیت‌های علمی برجسته و جایگاه نیایش در عرفان و انواع متنوع نیایش اختصاص دارند.
وی یادآور شد: هایلر دایره کارش را محدود به ادیان نمی‌کند، بلکه اساساً نیایش و دعا را با امکانات موجود زمان خود و در میان تمام عوامل بررسی می‌کند.
عباسی سپس به آغاز و پایان کتاب اشاره کرد و گفت: به نظر من، شروع کتاب و پایان آن بسیار درخشان است. هایلر در مقدمه مفصل کتاب می‌نویسد که «مردمان دیندار، دانش‌پژوهان دین الهی، الهیات‌دانان، همه کیش‌ها و گرایش‌ها در این اندیشه هم داستانند که نیایش نتیجه مرکزی دین و گوهر پارسایی و دیانت است».

به گفته وی، پایان کتاب با این همه مطالعه و پژوهش چندین ساله جانب فروتنی را فرو نمی‌گذارد و از زبان عالمی از قرن چهارم میلادی نقل می‌کند که «چیزی نیرومندتر از نیایش وجود ندارد و هیچ چیز را نمی‌توان با آن مقایسه کرد.»
عباسی افزود: این کتاب هم حال و هوای علمی پژوهشی دارد و هم آمیخته با ابعاد الهی است. نویسنده، کتاب را هم با عقل محققانه نوشته و هم دلش را در کار کتاب گذاشته است. او سعی می‌کند با یک اسلوب خاصی که بخشی از به اقناع خواننده آن برمی‌گردد، توجه مخاطب را به دعا و نیایش جلب ‌کند.
وی به تأثیرگذار بودن کتاب «نیایش» تاکید و بیان کرد: بعید است کسی کتاب را بخواند و نظرش درباره نیایش تغییر نکند. مخاطب بعد از خواندن کتاب نگاه ژرف‌تری به دعا و نیایش خواهد داشت، به ویژه این‌که این کتاب نیاز هر نوع مخاطبی را دربر می‌گیرد، از یونان باستان تا زندگی امروزه. فراموش نکنیم که از این کتاب در حوزه نیایش‌پژوهی به عنوان یکی از دو کتاب اصیل و کلاسیک یاد می‌شود.

صاحب اثر شایسته تقدیر بخش دین بیست و ششمین جایزه کتاب فصل، کتاب نیایش را از نظر بهبود روابط میان انسان‌ها حایز اهمیت دانست و افزود: این کتاب از زمان نگارش تاکنون به چاپ‌های متعدد رسیده و بعد از سال‌ها به زبان فارسی برگردانده شده است. هایلر اعتقاد دارد که نیایش زمینه مهم برای کندوکاو در ژرفای ادیان و زمین حاصلخیزی است که می‌تواند انس و مودت انسان‌ها را بارورتر کرد.

عباسی به برخی دلایل موفقیت این کتاب در بیست و ششمین جایزه کتاب فصل و همچنین نیاز جامعه ایران به ترجمه‌های خوب پرداخت و گفت: دلایل انتخاب یک کتاب شامل عواملی مانند کیفیت ترجمه، اهمیت کتاب، صفحه‌آرایی، حروف‌چینی و پژوهشی بودن اثر است. ترجمه آثار کلاسیک‌ مهم جهان برای جامعه ما از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا در هر قرنی تعداد معدودی کتاب تالیف می‌شود و سایر کتاب‌ها از روی آن‌ها نوشته می‌شوند.

وی با اشاره به مطرح کردن نقدهای وارد بر کتاب، در این اثر مکتوب گفت: من نقدهای وارد بر اثر را هم مطرح کردم. همچنین نقدها به زبان فارسی را که در برخی مقالات آورده شده‌اند، در کتاب گنجانده‌ام تا مخاطب سویه‌های منتقدانه هایلر را مد نظر داشته باشد.
کتاب «نیایش» اثر «فریدریش هایلر» با ترجمه شهاب‌الدین عباسی امسال از سوی نشر نی منتشر شده و در بیست و ششمین جایزه کتاب فصل به عنوان اثر شایسته تقدیر بخش دین(شاخه ادیان دیگر) انتخاب شده است.