مبحث الفاظ در علم اصول

علم اصول از قواعدی بحث می کند که از نتیجه ی آنها دراستنباط حکم شرعی کمک می گیریم. این قواعد را در سه بخش اصول باید از آن بحث کرد، یکی بخش مباحث الفاظ می باشد ودیگری مباحث ملازمات عقلیه  وبخش دیگر مباحث اصول عملیه می باشد.

در مباحث الفاظ بحث از این است که «الفاظ ظهور درچه معنایی دارند»؟ و «منشأ ظهور آنها چیست»؟ درفصل مطلق و مقید نیز علاوه بر اینکه از مصادیق مطلق ــ الفاظی که ظهور در اطلاق دارندــ سخن به میان می آید ،از «منشأ این ظهور» نیزبحث می شود. در مورد  منشأ ظهور الفاظ در اطلاق، برخی قائلند که به وضع است (به مشهور قدمای قبل از سلطان العلماء نسبت داده شده)؛ یعنی اطلاق و شیوع الفاظ مطلق از خود لفظ فهمیده می شود و برخی آن را ناشی از مقدمات حکمت می دانند که اولین فردی که به این قول قائل شده سلطان العلماء می باشد و بعد ازایشان نیز همه ی علما این را پذیرفته اند.

ثمره این دو قول دراین است که باتوجه به قول اول استعمال لفظ درمقید مجاز می باشد ولی در قول دیگر حقیقت می باشد .

و همچنین اگر شک کردیم که از لفظ مطلق، اطلاق اراده شده یا مقید، اگر قائل به وضع باشیم با قائده عرفی «ما یقوله یریده» اطلاق را اثبات می کنیم ولی اگر قول دوم را بپذیریم برای اثبات اطلاق از قائده «ما لا یقوله لا یریده» نیز کمک گرفته می شود، که این قاعده را از طریق مقدمات حکمت ثابت می کنیم.

گروهی که قائل به وضع اند ماهیت الفاظ مطلق را  نسبت به شیوع به شرط شیء می دانند ولی بین  قائلین به مقدمات حکمت اختلاف است. برخی موضوع له آنها را ماهیت مهمله می دانند که محقق خویی در محاضرات به آن قائل شده اند. برخی دیگر موضوع له را ماهیت لابشرط مقسمی می دانند که منسوب به سلطان العلماء است. بعضی ماهیت مهمله وماهیت لابشرط مقسمی را دو چیز نمی دانند که مرحوم نائینی از همین دسته می باشد.و افرادی آن را لا بشرط قسمی می دانند که ازجمله ی آنها مرحوم مظفر  می باشد.

در این نوشته ابتدا تعریف مشهور را از مطلق ارائه دادیم تا بعد از آن با مطرح کردن اشکالات وارد بر آن  بحث روشن شود. و همچنین مختصراً به رابطه ی بین اطلاق و تقیید پرداخته شده. و در آخر نیز مبحث اصلی مقدمات حکمت آورده شده است.