التفسیر الکاشف (محمد جواد مغنیه)

التفسیر الکاشف تفسیر کامل قرآن به زبان عربی، اثر عالم شیعه محمد جواد مغنیه، در ۷ جلد. این تفسیر با رویکرد تربیتی و با گرایش تقریب‌گرایانه تألیف شده است.

شیخ محمد جواد مَغنیه فرزند شیخ محمود از عالمان و مفسران شیعه در قرن چهاردهم قمری است. او در لبنان متولد شد و تحصیلات خود را در موطن خویش آغاز کرد و سپس به نجف رفت. پس از بازگشت به لبنان، منصب قضاوت و ریاست دادگستری را در آنجا عهده‌دار شد. شیخ جواد مغنیه دارای تألیفات بسیاری در علوم مختلف بوده و صاحب دو تفسیر الکاشف و المبین است. او در سال ۱۴۰۰ق درگذشت و در حرم امام علی(ع) دفن شد.[۱]

انگیزه تألیف
انگیزه او از این تفسیر، برطرف کردن نیاز مسلمانان به فهم کتاب الهی برای هدایت و نجات از ضلالت و گمراهی بیان شده و شیوه تربیتی و ارشادی این تفسیر، ناشی از همین هدف است. وی هدف اصلی خود را از ارائه این تفسیر، پاسخگویی به نیازهای جهان معاصر و اقناع نسل جدید و جوان می‌داند. مقدمه این تفسیر، حاوی مطالبی درباره عظمت قرآن، توقعات و نیازهای عصر و نسل جدید است.[۲]
روش مؤلف
روش مفسر اینگونه است که در آغاز، واژه‌های مشکل را معنا می‌کند، سپس اِعراب و نکات ادبی را توضیح می‌دهد، آنگاه به آیه و معنا و پیام آن می‌پردازد. همچنین مفسر، اهتمام فراوان به کمک گرفتن ازآیات دیگر و تفسیر قرآن به قرآن و احادیث مورد اطمینان دارد. بحث‌های موضوعی (تاریخی، اعتقادی، اخلاقی) درباره آیه هم مطرح شده است.[۳]

ویژگی‌ها
شیخ مغنیه در تفسیر آیات قرآن تا اندازه بسیاری تحت تأثیر مسائل سیاسی و اجتماعی است و از دسیسه‌ها و جنایات دشمنان اسلام در تحریف قرآن و اسلام سخن می‌گوید. وی در تقریب و وحدت بین مذاهب اسلامی کوشیده و خطر تعصب مذهبی برای وحدت اسلامی را بیان می‌کند.[۴]

دیگر ویژگی‌های ساختاری و محتوایی تفسیر الکاشف:

ساده‌نویسی و روان‌نگاری
حذف تفاسیر برگرفته از روایات جعلی
حذف تفاسیر غیرعلمی و مستند
حذف تفاسیر غیرمرتبط با موضوع و ناکارآمد
پرهیز از پُرگویی در مباحث تخصصی
معتبر بودن اسباب نزول یقین‌آور
قائل بودن به نزول تدریجی قرآن و باور نداشتن به نزول دفعی
بهره‌گیری از پرسش و پاسخ میان خود و مخاطبان
بیان قصص قرآنی
بررسی آیات الاحکام.[۵] [۶]
استفاده از تفاسیر شیعه و سنی
محمد جواد مغنیه به اقوال دیگر مفسران شیعه و سنی، تنها در صورتی اشاره کرده که نظر آنها را قبول داشته. گاهی اقوال آنان را در تایید قول خویش می‌آورد. برخی تفاسیر مورد استفاده وی عبارتند از مجمع البیان طبرسی، تفسیر فخر رازی، المنار، البحر المحیط، تفسیر طبری، آلاء الرحمن شیخ محمد جواد بلاغی، الدرّ المنثور سیوطی، روح البیان بروسوی، بیان السعاده، تفسیر مراغی، فی ظلال القرآن، و الکشاف.[۷] [۸]

منابع فقهی
مغنیه در تفسیر آیات الاحکام از منابع فقهی مهمی بهره برده است:

مسالک الافهام شهید ثانی
احکام القرآن جصاص
تذکره علامه حلی
الروضة البهیة شهید ثانی
المغنی ابن قدامه
بدایة المجتهد ابن رشد
الفقه الاسلامی فی ثوبة الجدید، اثر شیخ مصطفی زرقا[۹][۱۰]
چاپ
این تفسیر نخستین بار در ۷ جلد در بیروت در انتشارات دارالعلم للملایین و در سال ۱۹۶۸م منتشر شد و پس از آن بارها تجدید چاپ گردید[۱۱]. نسخه مؤسسه دارالکتاب الاسلامی، در سال ۱۴۲۴ق مطابق با ۲۰۰۳م برای اولین بار در ایران و در تهران در ۷ جلد به بازار عرضه شد.