دکتر مصطفوی | Dr. Mostafavi

منظور از منطق قدیم همان منطق ارسطویی است. منطقی که قواعد آن را ارسطو حدود ۴ قرن قبل از میلاد وضع کرد. این منطق در قرن ۲ هجری با شروع نهضت ترجمه آثار یونانی به جهان اسلام وارد شد و ۲ قرن بعد یعنی قرن ۴ هجری با کارها و ابداعات ابن سینا به اوج خود رسید. منطق ارسطویی در یونان همچون رودی بود که چون به جهان اسلام رسید به دریایی عمیق تبدیل گشت. باید خاطر نشان کنیم که منطقی را که ابن سینا ارائه کرد هر چند که ارسطویی بود اما وی هیچ گاه مقلد و شارح ارسطو نبود. وی هیچ کتابی در شرح و تفسیر ارسطوئیان قبل از خود به نگارش در نیاورد برخلاف کسانی چون فارابی و ابن رشد که عمدتا در این مورد شارح ارسطو هستند.منظور از منطق قدیم همان منطق ارسطویی است. منطقی که قواعد آن را ارسطو حدود 4 قرن قبل از میلاد وضع کرد. این منطق در قرن 2 هجری با شروع نهضت ترجمه آثار یونانی به جهان اسلام وارد شد و 2 قرن بعد یعنی قرن 4 هجری با کارها و ابداعات ابن سینا به اوج خود رسید. منطق ارسطویی در یونان همچون رودی بود که چون به جهان اسلام رسید به دریایی عمیق تبدیل گشت. باید خاطر نشان کنیم که منطقی را که ابن سینا ارائه کرد هر چند که ارسطویی بود اما وی هیچ گاه مقلد و شارح ارسطو نبود. وی هیچ کتابی در شرح و تفسیر ارسطوئیان قبل از خود به نگارش در نیاورد برخلاف کسانی چون فارابی و ابن رشد که عمدتا در این مورد شارح ارسطو هستند. ابن سینا نوآوری ها و ابداعاتی را در منطق بوجود آورد که اصلا در منطق ارسطو دیده نمی شود. از این رو آنگاه که فلسفه و منطق ابن سینا دوباره در قرون وسطی به زبان لاتینی ترجمه شد تا سال ها به عنوان کتاب های معتبر درسی در آکادمی های غربی مورد مطالعه قرار گرفت و اکنون نیز منطق دان های بزرگی در غرب هستند که در مورد ا, ...ادامه مطلب

آنچه در پى مى‏ آید ویراسته کنفرانس استاد گرامى جناب آقاى دکتر ضیاء موحد مى ‏باشد که در جمع مدرسان و پژوهشگران و دانشجویان دانشگاه مفید و دیگر مراکز آموزشى - پژوهشى در تاریخ 8/2/76 در دانشگاه مفید ایراد گردیده است. همان‏گونه که در شماره پیش وعده داده بودیم متن کامل این کنفرانس را تقدیم خوانندگان گرامى مى ‏نماییم.از تشریف فرمایى استادان و دانشجویان و طلاب عزیز خیلى متشکرم. بحث تمایزات مبنایى منطق قدیم و جدید; بخصوص در حوزه که منطق ارسطویى را به اسم «منطق قدیم‏» (1) مى‏شناسند و منظورشان از «کلاسیکال لوجیک‏» (2) منطق جدید است، بسیار مسلم مى ‏باشد. «کلاسیک‏» در این جا یعنى «جاافتاده‏»، «کلاسیک‏» دو معنى دارد یکى اثرى مربوط به یونان و روم قدیم و دیگر اثرى جاافتاده. امروز اصطلاح «کلاسیکال لوجیک‏» را اغلب براى منطق جدید به کار مى ‏برند نه منطق ارسطویى.تا جایى که من اطلاع دارم در حوزه و در بسیارى از دانشگاهها و گروههاى فلسفه به دلایل مختلف که شاید یکى هم کمبود مدرس باشد، منطق ارسطویى تدریس مى‏شود . خوشبختانه بحث منطقى بحثى عقلى است. اینکه ما منطق قدیم را برداریم و منطق جدید را به جایش بگذاریم کار صرفا عقلى و فرهنگى است. نه ما وارث بر حق ارسطو هستیم نه غربیها. آنهاکه خودشان را بیشتر هم وارث مى‏دانند - یعنى آن مقدار حقى را هم که فرهنگ اسلامى در معرفى منطق ارسطو به غرب در قرون وسطى دارد قبول ندارند - الآن هم ترجمه‏هاى متعدد جدیدى از متون ارسطو مى‏کنند و ما به همان ترجمه‏هاى قرون دوم و سوم هجرى اکتفا کرده‏ایم. بنابراین اگر آنها منطق ارسطویى را برداشته اند و منطق جدید را جایش گذاشته‏اند لابد مساله جدى بوده است.در این چهارده سالى که منطق تدریس مى‏کرده‏ام طرفداران منطق ارسطویى همیشه سه مساله, ...ادامه مطلب

پرسش: تعریف قیاس اقترانی و استثنائی در منطق؟پاسخ: قیاس مجموعه‌اى فراهم آمده از چند قضیه است که به صورت یک واحد در آمده و به نحوى است که لازمه قبول آنها قبول یک قضیه دیگر است.[۱] مثال: هر انسان حیوان است (قضیه ی اول)؛ هر حیوان جسم است (قضیه دوم)؛ پس هر انسان جسم است.(نتیجه)تقسیم‌ قیاس‌قیاس در یک تقسیم اساسى، به دو قسم: اقترانى و استثنائى، منقسم مى‌گردد.هر قیاسى مشتمل بر حداقل دو قضیه است؛ یعنى از یک قضیه قیاس تشکیل نمى‌شود. به عبارت دیگر، یک قضیه هیچ گاه مولّد نیست؛ دو قضیه آن گاه قیاس تشکیل مى‌دهند و مولّد مى‌گردند که با نتیجه مورد نظر بیگانه نباشند.[۲]قیاس اقترانیاقترانى منسوب به اقتران است. مى‌گویند قیاس اقترانى، و مقصود از آن، قیاسى است که «نتیجه یا نقیض نتیجه در آن، بالفعل موجود نباشد، بلکه به نحو بالقوه موجود باشد.[۳]به عبارت واضح‌تر: نتیجه، گاهى به صورت پراکنده در مقدمتین موجود است؛ یعنى هر جزء (موضوع و یا محمول در حملیه، و مقدّم یا تالى در شرطیه) در یک مقدمه قرار گرفته است، و گاهى یک جا در مقدمتین قرار گرفته است. اگر به صورت پراکنده در مقدمتین قرار گیرد «قیاس اقترانى» نامیده مى‌شود:آهن فلز است (صغرى)؛ هر فلزى در حرارت منبسط مى‌شود (کبرى)؛ پس آهن در حرارت منبسط مى‌شود (نتیجه).[۴]قیاس استثناییاگر قیاس به نحوى باشد که «نتیجه» یک جا در مقدمتین قرار گیرد - با این تفاوت که با کلمه‌اى از قبیل: «اگر»، «هر زمان» و یا «لکن» یا «امّا» توأم است - چنین قیاسى را «قیاس استثنائى» گویند. مثلًا ممکن است چنین بگوییم: اگر آهن فلز باشد در حرارت منبسط مى‌شود؛ آهن فلز است؛ پس در حرارت منبسط مى‌گردد یا مثالی دیگر: اگر عمل به سحر مطلقا حرام باشد، آموزش آن هم باید حرام باشد. لکن آموزش سحر، حرام, ...ادامه مطلب

‌استقرا، از اصطلاحات منطقی بوده و به استدلال از طریق بررسی امور جزئی برای دست یابی به نتیجه کلّی است.بخش عمده مباحث منطق را حجت و استدلال به لحاظ صورت و هیات تشکیل می‌دهد. منطق‌دانان سه نوع حجت را برشمرده‌اند که همگی از ارزش علمی یکسانی برخوردار نیستند، برخی همانند قیاس در کانون توجه منطق‌دانان قرار دارد و برخی دیگر چنین نیست. استقراء از جمله حجت‌هایی است که نسبت به قیاس از درجه اعتبار کمتری برخوردار است، ولی با تکیه بر قیاس، ارزش و اعتبار پیدا می‌کند.استقرا از اقسام سه گانه حجت و استدلال و به معنای سیر حرکت ذهن از جزئی به کلی است. به بیان دیگر، دلیلی است که ذهن جزئیاتی را تحصیل می‌کند و از میان آن‌ها یک حکم عامی را استنباط می‌کند. مانند این که از بررسی نوع غذا خوردن حیوانات مختلف، حکم شود هر حیوانی در وقت جویدن غذا فک پایین خود را حرکت می‌دهد.[۱][۲]برخلاف قیاس که در آن یک حکم کلی از پیش صادر می‌شود و بر مصادیق خود تطبیق می‌کند، در استقرا این‌گونه است که از جزئی به کلی سیر می‌شود.توضیح آن که تمام زندگی عرفی ما بر اساس آمار و حساب احتمالات تنظیم می‌شود. کارخانه‌ای که لامپ تولید می‌کند، برای این‌که متوسط عمر آن را به دست‌آورد راهی جز این ندارد که تعدادی از آن‌ها را به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار دهد و پس از مدتی این نتیجه برای تولید کننده حاصل شود که این نوع مهتابی می‌تواند فلان مقدار عمر بکند، حکم کلی صادر می‌کند که مهتابی‌های تولید شده توسط این کارخانه تا فلان مدت ضمانت می‌شود. صدور این حکم کلی بر اساس تفحص در جزئیاتی بوده که مورد آزمایش قرار گرفته است، اگر تولید کننده بخواهد تمام مهتابی‌ها را آزمایش کند دیگر به مرحله تولید نمی‌تواند گام نهد. در ابعاد مختلف زندگی عرفی و علوم, ...ادامه مطلب

یکی از رایج‌ترین خاطراتی که بزرگسالان در ذهن خود دارند، استفاده از نوعی علائم رمزی است که در دوران نوجوانی اختراع کرده‌اند؛ این علائم گاهی برای پنهان کردن اسرار کودکانه استفاده می‌شوند و گاهی نیز به ع, ...ادامه مطلب

تعریف حجت (منطق)حجت حد وسط در قیاس منطقی، یا مجموع قضایای کاشفِ یک مجهول تصدیقی است.تعریفحجت در منطق به دو معنا به کار رفته است:۱. مجموع قضایای معلوم و مرتبطی که به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب، با نظم , ...ادامه مطلب

منطقةُ الفِراغ، نظریه‌ای است در فقه شیعه که از وجود قلمروی فا, ...ادامه مطلب