بررسی رجالی محمد بن سنان

بررسی رجالی محمد بن سنان

نام محمّد بن سنان، در کتب حدیثی فراوان آمده است؛ ولی درباره توثیق یا تضعیف وی، بین علمای رجال، اختلاف وجود دارد. عدّه‌ای وی را بنا به اتّهاماتی چون غلوّ، وجاده‌ای بودن روایاتش، کذّاب مشهور شمرده شدن توسّط فضل بن شاذان و ... ، به شدّت تضعیف کرده‌اند و عدّه‌ای نیز وی را توثیق کرده‌اند و از اصحاب سرّ ائمه به حساب آورده‌اند.

علمای متأخّر نیز با بررسی اقوال علمای رجال درباره وی، گاه قائل به توقّف شده‌اند و گاه به دلیل تضعیف نجاشی و شیخ طوسی، به تضعیف وی حکم داده‌اند و برخی هم با بررسی روایاتی که توسّط محمّد بن سنان نقل شده و همچنین بررسی اقوال علمای رجال، ضمن ردّ تضعیف محمّد بن سنان، وی را توثیق کرده‌اند. با بررسی‌های انجام گرفته در این تحقیق، ما هم آخرین رویکرد را برگزیده‌ایم.
کلید واژه‌ها: محمّد بن سنان، توثیق، تضعیف، غلوّ، اصحاب سرّ
در میان کتب رجالی شیعه، به راویانی برخورد می‌کنیم که درباره توصیف رجالی آنها، بین علمای رجال اختلافات فراوانی وجود دارد. از جمله این راویان، محمّد بن سنان است که علمای رجالی متقدّم ما، اخبار کاملاً متفاوت و حتّی متناقضی درباره وی داده‌اند. برخی وی را توثیق کرده‌اند و برخی دیگر وی را به شدّت تضعیف کرده‌اند.
از این راوی، با نام‌های محمّد بن سنان و ابن سنان ، در کتب حدیثی شیعه فراوان یاد شده و در کتب اربعه حدیثی، عنوان محمّد بن سنان در اسناد 797 حدیث وجود دارد ‌‌(معجم رجال الحدیث: ج 17 ص 148). از این رو، لازم است که توصیف رجالی وی مشخّص شود.
شایان توجّه است که در کتب رجال، دو محمّد بن سنان وجود دارند که به خاطر اختلاف نسبت و جدّ، دو نفر به حساب آمده‌اند: یکی محمّد بن حسن بن سنان زاهری ـ که مورد بحث ماست ـ و دیگری محمّد بن سنان بن ظریف هاشمی که با توجّه به سخن شیخ طوسی