خلیل بن احمد فراهیدی

خلیل بن احمد بن عمرو بن تمیم فراهیدی اَزْدی (۹۶ یا ۱۰۰ هـ.ق. - ۱۷۵ هـ. ق) زبان‌شناس و از جمله برجسته‌ترین پژوهشگران فقه‌اللغهٔ عربی (زبان‌شناسی زبان عربی) است که به پژوهش‌هایی درزمینهٔ تصحیح نظام نوشتاری عربی، فرهنگ‌نویسی و عروض (وزن شعر) پرداخته‌است.

خلیل متولد شهر بصره است. برخی او را از اهالی یمن و از قبیلهٔ «أزْد» دانسته‌اند، اما براساس اسناد دیگر، او از بقایای خانواده‌های ایرانی است که به فرمان انوشیروان ساسانی، یمن را به تصرف درآورده‌اند و در آنجا ماندگار شده‌اند.[۱]

پژوهش‌ها

خلیل بن احمد، سال‌ها به تدریس عروض عربی مشغول بود، و گفته می‌شود که رساله‌ای به نام العروض نیز تدوین کرده‌است (گرچه برخی احتمال می‌دهند که پژوهش‌های او درزمینهٔ عروض فقط به‌شکل شفاهی بوده‌است). او به بررسی و طبقه‌بندی اوزان شعر عرب پرداخت. پیش از او علم عروض درمیان اعراب سابقه‌ای نداشته‌است.[۱]

پژوهش دیگر او، که در کتاب العین تدوین شده‌است، به نگارش واژگان عربی اختصاص دارد. او در این کتاب، کلمات عربی را براساس «مخارج حروف» (و نه براساس ترتیب الفبا) مرتب کرده‌است.[۱]

خلیل بن احمد در رسالهٔ النقط و الشکل، به قواعد واج شناسی و آواشناسی می‌پردازد یا به طور مشخص نویسههایی را برای نشان دادن واکه‌های بلند که تا پیش از آن در خط عربی هیچ نمودی نداشتند، ابداع می‌کند.[۱]

اگرچه شاید پژوهش‌های خلیل بن احمد الهام‌گرفته از مطالعات دانشمندان هندی (مثل پانینی) درزمینهٔ زبان بوده‌باشد،[۱] ولی دلیلی بر اثبات این مدعا ارائه نشده‌است.

آثار
العروض
لغت‌نامهٔ العین (کتاب)
رساله النقط و الشکل

برچسب‌ها: خلیل بن احمد فراهیدی , اعراب گذاری قرآن , علوم قرآن و حدیث , تاریخ قرآن دکتر مصطفوی | Dr. Mostafavi...