دکتر مصطفوی | Dr. Mostafavi

ابو الحسن عبد الجبار بن احمد بن عبد الجبار بن احمد بن خليل همدانى اسدآبادى متوفاى ۴۱۵ هجرى قمرى، پيشواى معتزلیان در عصر خود بود. وى در فقه از مذهب امام شافعی پيروى مى‌ كرد.۱ - معرفی اجمالی قاضی عبدالجبارقاضی عبدالجبار معتزلی یکی از بزرگان مکتب معتزله و ایرانی است. وی تحت حمایت صاحب بن عباد قرار داشت و به توصیه او مقام قاضی القضاتی ری را بر عهده گرفت. صاحب بن عباد در پی شخصی بود که مردم را به مذهب او فرا بخواند و قاضی از هر نظر برای کار او مناسب بود. ضمن اینکه قاضی عبدالجبار در علم کلام از اساتید زبر دست عصر خود بود. برخی نویسندگان از طرفی قاضی را متهم کرده‌اند که مال بسیاری جمع آوری کرد و از طرف دیگر او را به حق نشناسی متهم نمودند زیرا پس از مرگ صاحب بن عباد حاضر به ذکر دعای ترحم و طلب رحمت برای او نشد و علت آن را عدم توبه صاحب ذکر کرد. بر این اساس فخرالدوله حاکم دیلمی که این اهانت را به وزیر خود نمی‌پذیرفت وی را به زندان‌انداخت و مبلغ گزافی را از قاضی طلب کرد. اما واقعیت طور دیگری بود و فخر الدوله خود روابط خوبی با صاحب بن عباد نداشت و حبس قاضی در راستای یک اقدام سیاسی برای قلع و قمع دوستان و اطرافیان صاحب صورت می‌گرفت. به همین دلیل برخی اصل تحقق واقعه ترحم را مورد تردید قرار داده‌اند و آن را از جعلیات فخرالدوله دانسته‌اند. اما قاضی چه انگیزه‌ای برای عدم اقدام به طلب رحمت برای ولی نعمت خود داشت؟ در این مقاله تفاسیر مختلفی در پاسخ به این سؤال صورت می‌گیرد و بررسی واقعه ترحم با نگرشی تاریخی انجام می‌پذیرد.۲ - قاضی عبدالجبار در نگاه محققان معاصرمقاله حاضر حول و حوش شرح حال قاضی عبدالجبار معتزلی، (وفات در سال ۱۰۵۲ م) متمرکز شده است.محققان معاصر، قاضی عبدالجبار را یک متکلم نظام م, ...ادامه مطلب